Arnhem Centraal en zijn voorgangers. Wandeling met Wim Lavooij

Arnhem Centraal, een architectonisch meesterwerk dat als een futuristisch ruimteschip aan de rand van het stadscentrum ligt, is de plek waar alle treinverbindingen, trolleylijnen en streekbussen samenkomen. Benieuwd naar het verhaal achter dit indrukwekkende station? Stedenbouwkundige Wim Lavooij, die betrokken was bij de eerste plannen voor het nieuwe station, neemt je mee in deze fascinerende rondleiding. Beleef hoe vroeger en nu samenkomen op deze unieke locatie en ontdek de verborgen verhalen die schuilgaan achter Arnhem Centraal.

Arnhem Centraal

Arnhem Centraal is een Openbaar Vervoerterminal, waar verschillende vervoerstromen, zoals het treinstation, busstation, parkeergarage, taxistandplaats en fietsenstalling, met elkaar verbonden zijn. Ben van Berkel en zijn UNStudio hebben medio jaren ’90 een ontwerp gemaakt dat internationaal veel aandacht trok.

De constructie bleek lastig te realiseren. Daarom is er uiteindelijk voor gekozen om de hal niet in beton maar in scheepsstaal uit te voeren. Door het toepassen van ruimtelijke vormen, zoals de ’twist’ en de ‘Klein-fles’ heeft het station golvende lijnen, waarbinnen de verkeersstromen vloeiend verlopen naar verschillende niveaus.
Het nieuwe station is in 2015 geopend.

 

 

Aanleg van het spoor

Wim Lavooij vertelt ook over de geschiedenis van het spoor in Arnhem. Die gaat al terug naar de eerste helft van de 19de eeuw, want zes jaar na de aanleg van de spoorlijn Amsterdam-Haarlem is in 1845 de directe treinverbinding van Amsterdam naar Arnhem geopend, de Rhijnspoorweg. Het traject werd verlengd naar Duitsland in 1856, waardoor er een rechtstreekse verbinding met Keulen ontstond. Tien jaar later is de spoorlijn Arnhem-Zwolle gereed en in 1879 de lijn Arnhem-Nijmegen.

Stations

Het eerste station werd in 1845 tegelijk geopend met de Rhijnspoorweg in aanwezigheid van de zoons van koning Willem II. Dit stationsgebouw had twee verdiepingen en was omgeven door dakterrassen, vanwaar bezoekers konden genieten van een fraai uitzicht over Sonsbeek.
Het station was door de aanleg van andere spoorlijnen al gauw te klein, waarna in 1867 een geheel nieuw en veel groter stationsgebouw werd opgeleverd. Na verwoesting in de Tweede Wereldoorlog kwam er een nieuw wederopbouw station voor in de plaats.

Grote ingreep in het landschap

De aanleg van de spoorlijnen rond Arnhem betekende een grote ingreep in het landschap en had grote gevolgen voor de stadsontwikkeling. Omdat het landschap veel hoogteverschillen kent moesten er zowel gronden worden afgegraven, als terreinen worden opgehoogd. Voor de spoorweg naar Duitsland zijn er rondom de oude stad hoge spoordijken aangelegd die, na de slechting van de stadswallen, opnieuw zorgden voor een barrière tussen de stad en de omringende gebieden.

Stadsontwikkeling

Toch had Arnhem groot profijt van de aanleg van het spoor. De bevolking van Arnhem groeide rond 1850 het sterkst van alle steden in Nederland. Arnhem trok veel rijke burgers, die zich een een villa of herenhuis rondom de oude binnenstad konden veroorloven.